به نقل از «فارس»

بررسی یک سوءتفاهم درباره روایت فتح/مستندهای شهید آوینی عرفانی است نه رمانتیک و احساسی

تاریخ انتشار: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۶۷۹۴۵۰

فارس‌پلاس؛ دیگر رسانه‌ها- تسنیم نوشت: نشست فراروایت با حضور مهدی متولیان پژوهشگر هنر انقلاب و حسین امیری نویسنده و کارگردان تئاتر برگزار شد. این نشست با توجه به ایام شهادت شهید آوینی، به بررسی درون‌مایه عرفانی فیلم‌های روایت فتح به کارگردانی سید مرتضی آوینی پرداخته است.

*متولیان اولین سؤال خود را این‌گونه مطرح کرد: با توجه به اینکه روایت فتح، روایت واقعیتی است که در متن روزگار ما رخ داده است، واقع‌گراست، اما به دلیل اینکه نوعی نتیجه‌گیری فراتر از واقعیت ایجاد می‌کند، وجه عرفانی پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اما به نظر می‌رسد امروز این وجه عرفانی با رمانتیسیزم و احساسات‌گرایی اشتباه گرفته می‌شود و نمی‌توان به عنوان مفاهیم منطقی و فلسفی آنها را جدی گرفت. این رویکرد یا این سوء تفاهم چگونه اتفاق افتاده؟

-حسین امیری در پاسخ گفت: به عقیده بنده اولین علتی که نسل حاضر در قبال مستندهای روایت فتح و گفتار متن آن چنین برخوردی دارند، به این خاطر است که اصلاً درک درستی از عرفان ندارند. امروزه عرفان بین مفاهیم و گفتمان روز گم شده است. عرفان نه در مفاهیم حوزه، نه در خانقاه و نه شعر ادبیات امروز پیدا نمی‌شود. وقتی چیزی نیست و به فراموشی سپرده شده، بحث در مورد آن هم سخت خواهد شد و خیلی هم نمی‌شود خرده گرفت.

امیری در توضیح در باب رمانتیسیزم گفت: رمانتیسیزم محصول تقابل با کلاسیزم و نوعی واکنش به آن است. در این رویکرد، احساسات بشری و طبیعت‌گرایی و تلاطم‌های روحی و نفسانی انسان معیار در آثار هنری اصالت پیدا می‌کنند. در مقابل منطق‌گرایی خشک و انعطاف‌ناپذیر کلاسیزم. اما عرفان در مقابل یا با کنارگذاری کلاسیزم شکل نمی‌گیرد. حتی می‌شود گفت عرفان در ادامه همان گونه‌ کلاسیزم است که امروزه به گفتار متن روایت فتح نیز رسیده است. البته رمانتیسیزم هم مثل عرفان به شهود و شهود نفسانی انسان اعتبار قائل است، اما تفاوت در اینجاست که هدف و غایت این‌دو متفاوت است. از طرفی مشکل ما در توصیف روایت فتح این است که گونه‌ای ادبی است که مشابه آن را ندیده‌ایم و چون مشابه آن وجود ندارد، سعی در تطبیق و انطباق آن با گونه‌هایی که می‌شناسیم هستیم. مانند دل‌نوشته.

*در ادامه متولیان پرسید: با این حساب شاید به این نتیجه برسیم که ما با یک اثر هنری روبه‌رو نیستیم، بلکه با یک بیانیه یا سخنرانی روبه‌روایم که البته بار ادبی خوبی هم دارد. 

-امیری گفت: روایت فتح لزوماً اثر هنری نیست، یعنی فقط برای تولید یک اثر هنری تولید نشده، بلکه برای بیان واقعیت و روایت تولید شده است. نسلی بوده که متفاوت از گذشته، برای بیان آن به یک روایت و زبان متفاوت رسیده است و به نظر به شکل غریزی به آن رسیده. شاید هم آن را طراحی کرده ولی برای بیان آن اتفاق به یقین نیاز به یک زبان متفاوت داشته است. امیری معتقد بود آن اتفاقی که آن زمان در جان انسان‌ها افتاد، باعث می‌شد تا این شیوه روایت شکل بگیرد. روایت فتح از انسان‌هایی حرف زده که عرفان را زندگی کرده‌اند. و برای روایت آن‌ها این زبان – که در روایت فتح می‌بینیم - لازم بوده.

*در ادامه متولیان با اشاره به سبک و سیاق‌های مختلف هنرمندان امروزی در مورد امکان تولید گونه‌ مشابهی از آثار روایت فتح و حتی ضرورت این کار پرسید. چرا که به نظر می رسد هنوز مخاطب عام و مردم هنوز منتظر دیدن همان روایت فتح هستند.

-امیری پاسخ داد: وقتی "فتح" وجود ندارد، و آن عظمت و جریان عرفان عملی در زندگی رزمنده‌ها وجود ندارد، چه چیزی را می‌توان روایت کرد؟ شاید غیر طبیعی باشد. آن عرفان عملی، آن اتفاقی که در جان آدم‌ها رخ داده مهم است. امروز آن انسان‌ها کم هستند و لذا آن روایت دیگر شدنی نیست. اصلاً آن انسان‌ها بوده‌اند که این زبان را به وجود آورده‌اند. پیرمرد روستایی که با وجود شهادت چهار فرزند به جبهه می‌رود و وصیت می‌کند زمینش بعد از شهادت به امام برسد، این زبان را ایجاد کرده و جز با این زبان نمی‌توان او را روایت کرد.

امیری بر این گمان است که برای ساختن روایت فتح‌های جدید، آوینی جدیدی نیاز است و البته نباید منتظر باشیم آن فرد دیگر دقیقاً مانند آوینی روایت کند.

امیری در بخش دیگری از سخنانش درباره وضعیت عرفان در گفتمان روز جامعه سخن گفت و تأکید کرد که جوان امروزی چیزی از عرفان اسلامی را دریافت نمی‌کند. نهاد دین عرفان را در جامعه گسترش نمی‌دهد، در نتیجه جوان برای مواجهه با روایت فتح دچار سردرگمی می‌شود و ناچار معادل غربی آن، یعنی رمانتیسیزم را برمی‌دارد. عینک عرفان را ما به او نمی‌دهیم، و دیگران عینک‌های اشتباهی به او می‌دهند. در نتیجه یک برداشت سطحی از شهید آوینی در جامعه گسترش پیدا کرده و بر حسب آن نویسندگان جوان روایت زندگی شهدا را با یک نگاه عاطفی و حتی سرشار از احساسات نادرست و کودکانه انجام می‌دهند.

امیری باور داشت که نهاد دین هم به تناسب سایر نهادهای جامعه، دچار غرب‌زدگی شده است او با طرح مثال‌هایی توضیح داد که پرهیز و فاصله‌ای که از گفتمان عرفان اسلامی از زمان صفویه تا به امروز ایجاد شده، خود وجهی از غرب‌زدگی است. و تنها چیزی که غرب در مورد انسان(با تعریف غربی آن) می‌تواند بپذیرد، همان احساسات است.

*پس از آن متولیان در مورد گفتمان عرفانی به عنوان یک راهبرد مدیریت فرهنگی پرسید. او پرسش خود با اشاره به تعبیری از شهید آوینی توضیح داد که معتقد است عرفان اسلامی تنها معارض جدی مدرنیسم غربی است.

-امیری با اشاره به اینکه این انسان در برابر غرب کور و بی‌دفاع است، گفت که اگر شما جوان را با مستحکم‌ترین دیوارها و موانع در برابر فرهنگ غرب محافظت کنید، تا وقتی باورمندی او به هر آن چیزی است که قابل دیدن و لمس باشد، غرب بر او غلبه خواهد کرد. مگر آن که او را به سلاح عرفان مسلح کنید. در آن صورت مانند شهید چمران حتی اگر برود و در قلب فرهنگ غرب زندگی کند، باز همان شرقی و عارف است.

امیری در عین حال معتقد بود مدیریت فرهنگی ما هیچ وقت به این راه حل نمی‌رسد. چرا که آن دغدغه لازم را ندارد.

منبع: فارس

کلیدواژه: آوینی مهدی متولیان حسین امیری شهید آوینی روایت فتح انسان ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۶۷۹۴۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

معرفی ۱۰۷ برگزیده دومین دوره جشنواره شهید آوینی در شیراز

ایسنا/فارس برترین‌های دومین جشنواره شهید آوینی معرفی شدند و از ۱۰۷ نفر از دانشجویان سراسر کشور تقدیر بعمل آمد.

دومین جشنواره سراسری قرآنی، فرهنگی و هنری شهید آوینی به‌همت معاونت فرهنگی اجتماعی دانشگاه شیراز و با حمایت اداره‌کل سازمان امور دانشجویان شاهد و ایثارگر وزارت علوم برگزار شد و برگزیدگان این جشنواره امروز، ۱۳ اردیبهشت‌ماه در تالار فجر دانشگاه شیراز معرفی شدند.

بر این اساس، در بخش قرآنی و در زمینه قرائت و تحقیق، صادق قاسم زاده، محمدرضا شیرازی، حمیدرضا حیدری، رضا توفیق زاده، سیدمحمدکریم افضلی، معصومه حمیدی، زهرا سینافر و ریحانه قصری به عنوان نفرات برتر معرفی شدند.

در بخش ترتیل، جلال رضایی تیجی، امین رئوف، علیرضا طاهری، امیررضا خانبابائی فسقندیس، محمد شادور، رقیه رضایی، فاطمه چایی بناب و اکرم حاتم زاده و در بخش اذان نیز  سیدمحمدطاها اطهری، بهروز ساعد، محمدرضا شیرازی و علیرضا طاهری برگزیده شدند.

در بخش حفظ جزء تا کل قرآن کریم نیز مجتبی شکرانه، سید حسن حسینلر، امیر ابراهیمی صفر قلعه، رسول رضایی اصفهانکی، فاطمه مواساتی قنواتی، مهسا نیکخو ساری قیه، حوریه تبیانیان، فاطمه انتظاری، مهران رحیمی، عباس فردی آرائی، سینا اشرفی، معصومه قلی زاده بالدرلو، منا ترکی، شهناز مهدیه  نجف ابادی، محمد میرمحمدیان، مجتبی صالحی فر، عارف آق، ساجده روستایی زاده شورکی، عاطفه ابراهیمی سروعلیا، فاطمه ستمکش ارانی، حانیه سبحانی، هادی مکرمی، مهدی صادقی، کوثر تبیانیان، فاطمه بازرگان، محمد شادور، محمدرسول تکبیری، امیرحسین حسین پور، فائزه السادات قریشی نسب و طیبه برخورداری شریف آبادی حائز رتبه‌های برتر شدند.

در بخش صحیفه سجادیه، فاطمه حسینی زاده ، محمدرسول تکبیری، فاطمه نایینی، فاطمه انتظاری،سجاد رضائیان  و علی محمد اسمعیلی به عنوان نفرات برتر معرفی شدند و رسول رجایی، هادی مکرمی، امیر مالمیر، علی محمد اسمعیلی و مهدی علی‌پور در بخش حفظ موضوعی قرآن برگزیده شدند.

ضمن اینکه علی محمد اسمعیلی، شهلا کاظمی میرکی، سیده ساناز کاسب، فاطمه سوری، مهدی مهرابی و ثنا شیرعلی نیز در بخش نهج‌البلاغه به ‌عنوان برترین‌ها شناخته شدند.

در بخش ادبی و در زمینه داستان کوتاه، سیدمهدی موسویان، دنیا اسکندرزاده، محمدرضا یزدانی‌نژاد، فاطمه‌سادات عمرانی و مهسا پرمو به عنوان نفرات برگزیده معرفی شدند و در بخش شعر نیز قاسم بای، فاطمه حلیمیان، محمد جباری، فاطمه هوشنگی شایان، رضا احسانپور، حسین عبدی و پیمان رفیعی پور، برتر شدند.

در بخش نقاشی، کوثر سابقی نژاد، حمیدرضا حیدری، سیده حورا طیب، فاطمه لطفی و محمدرضا کنعانی هرندی نفرات برتر شدند و در بخش خوشنویسی رتبه‌های برتر به سیدعلیرضا مطلبی، حامد شاه حسینی، علی عابدینی، محمدابراهیم کاظمی، مهسا سالاری و امین زنجانی اختصاص یافت.

مهدی جهانبخش، مرتضی رحمتی، محمدعلی حیدری و مصطفی محسنی در زمینه طراحی پوستر برگزیده شدند و مهدی جهانبخش، معظمه محمودی و کوثر سابقی نژاد نیز در بخش تصویرسازی به مقام‌های برتر دست یافتند.

بالاخره در بخش عکاسی نیز مهدی ایمانی، مهسا ربیعی گندمان، محمد آهنگر، یاسمین پارسا، سیدمحمدرضا حسینی نسب، نرگس امامی راد، علی دهقان، زهرا محمدحسینی، آریان انصاری و احسان باقری به مقام‌های برتر دست یافتند.

به گزارش ایسنا، در دومین جشنواره فرهنگی هنری شهید آوینی بیش از سه هزار اثر فرهنگی هنری از دانشگاه‌های مختلف کشور مورد بررسی قرار گرفتند.

اولین دوره این جشنواره، اسفندماه سال ۱۴۰۱ در تهران برگزار شد و قرار است سومین دوره جشنواره شهید آوینی نیز در شهر رشت برگزار شود.

انتهای پیام